آشنایی با صنایع دستی – هنر معرق کاری با چوب
هنر معرق چوب:
هنر معرق کاری چوب یکی از رشته های صنایع دستی در ایران می باشد که طی سالهای اخیر به ویژه در شهر تهران رونق و رواج بسیار یافته است.
این هنر که در بعضی از کشورها با فلز و چوب ساخته و پرداخته می شود، به کمک ذوق و اندیشه ی معرق سازان هنرمند ایرانی تغییر شکل داده است.
هنرمندان معرق کار ایرانی به جای کار با یک نوع چوب که به طور معمول متن و زمین اصلی کار را تشکیل می دهد، به استفاده از انواع چوبها با رنگهای مختلف برای ایجاد نقش و نگار متنوع بر روی تابلوی معرق چوب پرداخته اند.
امروزه استفاده از هفتاد و دو نوع چوب مانند: چوب رز، زیتون، شمشاد، نارنج، فوفل، عناب، گردو، اقاقیا، کاج و … در هنر معرق کاری چوب در ایران مرسوم می باشد و همچنین هنرمندان این رشته هنری بنا به ضرورت گاهی از استخوان شتر، صدف، مس، نقره، عاج و حتی طلا برای تکمیل یک اثر هنری استفاده می نمایند.
آنچه از ترکیب این مواد اولیه همراه با ذوق و خلاقیت هنرمند شکل می گیرد، آنچنان زیبا، ظریف و چشم نواز است که با کمک واژه ها و الفاظ نمی توان آن را توصیف نمود و برای شناخت هنر معرق باید آن را از نزدیک مشاهده و لمس کرد.
مواد اولیه و اصلی مورد نیاز معرق کاران، چوب است که اغلب انواع مختلف آن از داخل کشور تامین می شود و به ندرت از چوب های خارجی نیز برای تولیدات معرق چوب مصرف می گردد.
به دلیل وجود جنگل های متعدد در ایران و تنوع بالای رنگ و طرح چوب های مختلف است که هنرمندان معرق کار از مواد اولیه داخلی استفاده می نمایند.
شیوه کار معرق کاران چوب به این ترتیب است که ابتدا طرح مورد نظرشان را که به طور معمول اقتباسی از نقوش اسلیمی و ختایی و یا دیگر نگاره های ایرانی می باشد، بر روی کاغذ کالک ترسیم می کنند.
سپس آن را بر روی یک تخته سه لایی می چسبانند و آن به وسیله میخ های سوزنی کوچک بر روی زمینه اصلی کار که بیشتر چوب فوفل یا رز است و حدود پنج میلیمتر قطر دارد نصب می کنند.
آنگاه با دقت بسیار به وسیله اره مویی بریدن خطوط اطراف طرح اصلی و نقوش را آغاز می نمایند.
پس از بریدن کلیه ی خطوط طرح اصلی و هنگامی که زمینه کار به صورت تابلویی یا سطحی که جای نقوش در آن خالی است، آماده شد.
تخته سه لا را از آن جدا ساخته و استاد کار معرق ساز برای تکمیل کار خود، قسمت های مختلف طرح را با توجه به رنگی که باید در تابلو معرق داشته باشد، از چوب هایی که هر کدام دارای رنگ ویژه ای می باشند انتخاب کرده و برش می دهد، سپس آنها را با چسب به متن کار می چسباند.
گاهی برای تنوع بخشیدن و زیبایی بیشتر اثر هنری معرق، از قطعات عاج، استخوان، صدف و فلزاتی مانند مس، نقره و … نیز استفاده می شود.
در یک محصول معرق اصیل رنگها باید طبیعی باشند و به هیچ وجه نباید از مواد رنگی استفاده شود و رنگ کار باید از تنوع رنگی چوب های مورد استفاده در معرق به وجود آمده باشد.
همچنین نباید از قلم گیری برای مشخص کردن جزئیات و ریزه کاریها در اثر هنری معرق چوب استفاده شود.
آخرین مرحله ساخت و پرداخت یک اثر معرق چوب، پولیستر کاری روی کار است که طی آن سطح کار به وسیله کیلر و سیلر پوشش داده شده و آماده عرضه می شود.
از معرق چوب علاوه بر ساخت تابلوهای دیوارکوب دکوراتیو، برای تزیین رویه میز، پشتی صندلی، جعبه های چوبی کاربردی و درب های ابنیه تاریخی نیز استفاده می شود.
کارشناسی آثار هنری معرق چوب:
- در تولید هر اثر هنری معرق چوب باید فقط از مواد طبیعی استفاده شود. حتی استفاده از صدف مصنوعی باعث کم ارزش شدن اثر هنری خواهد شد.
- چنانچه از پلی استر برای سطح کار استفاده شده است باید قطر لایه پلی استر یکنواخت بوده و همچنین در نهایت پولیش مناسبی شده باشد.
- زیرکار معرق از لحاظ استقامت باید با ابعاد واقعی تابلو متناسب باشد.
- برش های ایجاد شده باید دقیق باشد و فاصله بین قطعات چوب نباید دارای درزهای نامرتب و از هم جدا باشند.
- چوب زیر پلی استر نباید هیچ گاه چربی و یا لکه های سفید رنگ بزند.
- تنوع رنگ بندی در یک کار معرق از درجه اهمین ویژه دای برخوردار است و تنوع بالای رنگی نشانگر بهره مندی از طیف بیشتر چوبهای متفاوت و رنگی می باشد.
- خطوط مشحص کننده طرح ها نباید با قلم گیری صورت گیرد.
- استفاده از رنگهای شیمیایی برای رنگ کردن چوب مورد استفاده در کار معرق چوب مجاز نمی باشد.
- پشت کار معرق باید تمییز بتونه کاری شده و رنگ شود.
- میخ های ریز و چسب روی چوبها و درزهایشان نباید مشخص باشد.
- هیچگونه ترک و ناهمواری در سطح پلی استر نباید ایجاد شده باشد.
مطلب پیسنهادی برای مطالعه در زمینه صنایع دستی:
درباره هنر منبت کاری چوب در ایران …
مجموعه هنر خورشید | بهار | ۱۳۹۸ شمسی .
© تمامی حقوق این وبلاگ محفوظ و متعلق به مجموعه هنری خورشید میباشد.