هنر فیروزه کوبی

آشنایی با هنر – فیروزه کوبی – صنایع دستی در ایران

هنر فیروزه کوبی:

هنر فیروزه کوبی یکی از هنرهای صنایع دستی در ایران می باشد که سابقه تاریخی چندانی ندارد و قدمت آن در حدود هشتاد سال است.

صنعتگری به نام یوسف حکیمیان اولین بار در مشهد، این کار را بر روی زیور آلات فلزی انجام داد و چندین سال بعد این هنر از شهر مشهد به اصفهان راه یافت.

امروزه اصفهان یکی از مهمترین تولیدکنندگان محصولات فیروزه کوبی در ایران می باشد.

در هنر فیروزه کوبی دانه های ریز سنگ فیروزه به شکل موزائیکی و منظم در کنار هم بر روی سطوح فلزاتی همچون مس، برنج، نقره قرار گرفته و در نهایت پس از جاگذاری مناسب، عمل پرداخت نهایی و صیقل دادن برای جلوه گری بیشتر – سنگ فیروزه – روی ظرف فلزی انجام می گیرد.

مراحل نشاندن سنگ فیروزه بر روی ظرف و اجسام فلزی:

این فرآیند هنری – فیروزه کوبی – شامل دو مرحله می باشد: مرحله زرگری و مرحله فیروزه کوبی .

  • مرحله زرگری:

تهیه زیرساخت برای ظروف فلزی را زرگری می نامند. این کار توسط صنعتگر زرگر انجام می گیرد.

پس از ساخته شدن فرم اصلی، قسمتی که باید فیروزه کوبی شود را مشخص نموده و با رشته ای فلزی حاشیه آن را لحیم می کنند به طوری که اطراف فرم مورد نظر دیواره ای تشکیل شود.

همچنین برای ایجاد نقوش از همان مفتول های فلزی استفاده کرده و به دیواره ایجاد شده لحیم می کنند.

  • مرحله فیروزه کوبی:

قبل از هر کاری فیروزه کوب، خرده سنگ های فیروزه غیر قابل استفاده در کارگاه های فیروزه تراشی را از مشهد و نیشاپور تهیه می کند و به دلیل ناخالصی هایی که این فیروزه ها دارند، ابتدا باید ضایعات را از فیروزه ها جدا نمود.

آنگاه  فیروزه ها را از نظر سایز ، رنگ بندی از یکدیگر تفکیک شده و دانه بندی میگردند. و در نهایت آماده نصب بر روی ظروف فلزی می شوند.

ابتدا ظرف فلزی را در دمای حدود سی درجه گرم نموده و در حین حرارت دهی روی قسمت هایی که باید فیروزه کوبی شود لاک پودری – لاک گردویی می پاشند.

سپس در حالی که لاک هنوز نرم است و حالت چسبندگی دارد، دانه های فیروزه را روی آن قرار می دهند. فیروزه ها باید طوری کنار هم قرار بگیرند که هیچ گونه فضای خالی بین آنها وجود نداشته باشد.

برای پر شدن فضاهای خالی جا مانده نیز کمی حرارت را بیشتر کرده و دوباره پودر لاک بیشتری بر روی فیروزه ها می پاشند تا آن جایی که لایه لاکی به صورت مذاب شود و با افزودن دانه های فیروزه ی کوچکتر تمام فضای روی سطح کار را پر می نمایند.

این مرحله از فیروزه کوبی با دست انجام می شود، فیروزه ها دانه دانه در کنار هم قرار می گیرند و پس از سرد شدن لاک دانه های زیبای سنگ فیروزه ای برروی کار ثابت می شوند.

قسمت های پوشیده شده از لاک و سنگ های فیروزه را به وسیله دستگاهی که دارای سنگ ساب است، آب ساب می کنند تا لایه های اضافی لاک و برجستگی های سنگ ها ساییده و صیقل یابند.

در این مرحله پس از سایش رنگ دانه های فیروزه و زمینه کار نمایان می شود و اگر فضای خالی در میان فیروزه ها مشاهده شود، دوباره لاک خورده و ترمیم می شود.

آخرین مرحله فیروزه کوبی پرداخت نهایی کار است که در دو مرحله صورت می گیرد:

مرحله اول پرداخت: 

لایه تیره رنگی که بر روی قسمت های فلزی در حین فیروزه کوبی ایجاد شده است را با ابزارهای دستی و تیغه چرخ کاری پاک کرده و سپس قسمت فلزی را برای شفافیت و براق شدن پولیش می کنند تا صیقلی شود.

مرحله دوم پرداخت: در این مرحله سطح فیروزه کوبی شده را به وسیله روغن مخصوص پولیش می کنند تا فیروزه ها براق شوند.

نکته مهمی که در هنر فیروزه کوبی دارای اهمیت زیادی می باشد این است که فیروزه ها باید به طور کامل و صحیح در جای خود قرار گرفته باشند، تا در هنگام پرداخت نهایی دانه های فیروزه از سطح ظرف جدا نشوند.

در ضمن در هنر فیروزه کوبی هرچه ظرف مورد نظر پرکارتر باشد و سنگ های فیروزه با نظم بهتری در کنار هم قرار گرفته باشند، دارای ارزش بیشتری بوده و از زیبایی خاصی برخوردار خواهد بود.

مطلب پیشنهادی برای مطالعه در زمینه هنر ایرانی:

آشنایی با رشته های صنایع دستی در ایران ….


مجموعه هنر خورشید | بهار | ۱۳۹۸ شمسی .

© تمامی حقوق این وبلاگ محفوظ و متعلق به مجموعه هنری خورشید میباشد.