انواع رنگ و قلم مو در نگارگری | مجموعه هنر خورشید

کاربرد انواع قلم مو و رنگ در نقاشی مینیاتور

قلم مو برای قلم گیری و رنگ گذاری در نگارگری :

از آنجایی که انجام نقاشی نگارگری دارای مراحل متعددی می باشد، در نتیجه قلم مو های متفاوتی نیز برای انجام هر بخش از نگارگری – مینیاتور ایرانی مورد استفاده قرار می گیرند.

برای قلم گیری نقوش و خطوط در نگارگری باید به این نکات توجه داشت:

برای قلم گیری نسبت به اندازه اصلی تابلو و عناصر تصویری آن، از قلم موهای شماره دو صفر تا قلم موی شماره سه استفاده می شود.
برای رنگ گذاری سطوح کوچک از قلم موی شماره چهار تا شماره دوازده استفاده می شود.
برای رنگ گذاری سطوح وسیع ، بزرگ و زمینه کار از قلم موی شماره دوازده تا شماره بیست و چهار استفاده می شود.

نکته مهم در مورد شماره قلم موی رنگ گذاری در نگارگری:

از یاد نبرید اگر بخواهید با قلم موی نمره پایین سطح وسیعی را رنگ آمیزی کنید و یا با قلم موی نمره بالا سطح کوچکی را رنگ آمیزی کنید، هیچ گاه نتیجه مطلوبی را به دست نخواهید آورد؛ به دلیل اینکه هر بخش از رنگ آمیزی در نقاشی مینیاتور قلم موی مناسب خود را نیاز دارد.

از آنجایی که انواع و اقسام مختلف قلم مو در بازار موجود است ممکن است این پرسش در ذهن شما باشد که در ابتدای کار از چه نوع قلم مویی باید استفاده نمایید.

بهترین کار این است که از قلم موهایی با موی مصنوعی استفاده کنید تا با قلم موهایی از جنس موی سمور؛ چون قلم مو با موی مصنوعی از دوام و استحکام بیشتری برخوردار بوده و همچنین مقرون به صرفه نیز می باشد.

البته توجه داشته باشید که از مارک های معتبر آنها را تهیه نمایید؛ زیرا قلم مویی که دارای نوک تیز و منظم نباشد برای آموزش و تمرین نگارگری مناسب نمی باشد.

قلم موی خوب باید دارای نوک تیز و مرتب بوده و موی شکسته شده نداشته باشد؛ به خاطر این که موی شکسته مانع قلم گیری یکنواخت ، ظریف و دقیق در نگارگری خواهد شد.

حفظ و نگهداری قلم مو:

بدون شک برای تهیه قلم موی مناسب باید هزینه سنگی را پرداخت نمایید و همچنین اساس هنر نگارگری با بی نظمی و آشفتگی مغایرت دارد.

بنابراین هیچ گاه قلم موی آغشته به رنگ را به حال خود رها نکنید تا خشک شود، پس از هر بار استفاده از آن قلم مو را با دقت شستشو نمایید تا هیچ گونه اثری از رنگ در میان موهای قلم مو باقی نمانده باشد. قلم مو را پس از خشک کردن و مرتب کردن موی آن، به صورت ایستاده در لیوانی قرار دهید.

انواع رنگ و کاربرد آن در نقاشی مینیاتور ایرانی:

رنگ گذاری یکنواخت و درخشندگی رنگها از ویژگی های نگارگری ایرانی است. برای هنرمند نگارگر ایرانی، رنگ وسیله ای است برای تزیین و آرایش نقاشی و هیچ گاه از آن برای بیان واقعیت گرایی و طبیعت نگاری استفاده نمی نماید.

نگارگر ایرانی این اجازه را دارد که آسمان، زمین، کوه، دشت، عاشق و معشوق را به هر رنگی که بخواهد رنگ آمیزی کند. گاه آسمان را طلایی می نماید و گاه بیابان را …

رنگها در نقاشی ایرانی با هم ترکیب نمی شوند و مرز مشترکی ندارند، بلکه در کنار هم قرار می گیرند، حد معینی دارند و تناسب، هماهنگی و تنوع بسیار آنها است که نظر مخاطب را جلب می نماید.

نگارگران قدیم در ساخت انواع رنگها دستی پرتوان و مهارتی بسیار داشتند و رنگ های مورد نیازشان را خودشان تهیه می کردند. امروزه به دلیل وجود انواع رنگهای شیمیایی ساخت رنگ های گیاهی به شیوه سنتی به فراموشی سپرده شده است.

لیکن در اینجا برخی از رنگهای سنتی و روش تهیه آنها را به اختصار شرح می دهیم:

رنگ گل اخرایی: این رنگ از گل اخرا تهیه می شود و خردلی رنگ می باشد.

رنگ گل ماشی: این رنگ گل ماشی رنگی بین سبز سیر و قهوه ای است.

رنگ شنگرف: سرخ رنگ است و از سنگ شنگرف تهیه می شود.

جوهر کرم: سرخ رنگ است و از جانوران ریزی که در آبهای مدیترانه زندگی می کنند، به دست می آید.

رنگ زنگاری: سبز خوش رنگی است که برای تهیه آن مقداری براده مس را در داخل سرکه می ریزند و در جای مرطوبی قرار میدهند. پس از مدتی فلز مس در سرکه حل می شود. سپس آن را خشک کرده با نفت می سایند و در نهایت با چسب مناسب ترکیب کرده و استفاده می نمایند.

رنگ روناس: این رنگ قرمز تیره است و از گیاه روناس تهیه می شود.

رنگ زعفران: رنگ مورد نظر رنگی بین زرد و نارنجی است که برای تهیه آن زعفران را درون کیسه پارچه ای ریخته و در آب گرم می گذارند تا به تدریج رنگ خود را پس دهد.

رنگ زرنیخ: رنگی است زرد که ترکیب آن با آبی، رنگ سبزی میدهد که در ضمن سمی نیز می باشد.

کاربرد رنگ طلا و نقره در نگارگری:

امروزه از ورقه های آماده طلا و نقره برای تهیه رنگهای طلایی و نقره ای استفاده می شود. در گذشته نقره یا طلا را بین دو صفحه از پوست آهو قرار می دادند و آنقدر آن را با چکش می کوبیدند تا به صورت ورقه های نازک در آیند.

سپس در یک ظرف چینی چند قطره سریشم می ریختند و ورقه طلا را در آن حل می کردند.

در حال حاضر رنگ های متعددی در بازار موجود است که برای ساخت و ساز نگارگری به کار می روند از جمله: رنگهای آبرنگ، آکریلیک، گوآش، مرکب و …

ویژگی رنگ آبرنگ و کاربرد آن در نقاشی:

رنگ آبرنگ از ترکیب پودر رنگی بسیار نرم با صمغ عربی ساخته می شود. البته سالهاست که به علت کمبود صمغ عربی و گران بودن آن از صمغ های مصنوعی استفاده می شود. تنوع رنگی رنگهای آبرنگ بسیار بیشتر از رنگهای گوآش می باشد.

یکی از ویژگی های که آبرنگ را از دیگر رنگها متمایز می سازد، شفافیت و درخشندگی آن است و فقط بعد از خشک شدن رنگ اندکی کم رنگ می شود.

البته در بخشهایی از مراحل نگارگری لازم است که رنگ روشن روی رنگ تیره قرار بگیرد و در این موارد باید از رنگ گواش به خاطر خاصیت پوشانندگی آن استفاده نمود.

ویژگی رنگ گوآش و کاربرد آن در نقاشی:

رنگ گواش و رنگ هایی که تحت نام تمپرا و رنگهای پوستر در بازار موجود است، آبرنگ مات هستند. رنگ گواش در ظاهر مات است اما پس از خشک شدن روشن تر از زمانی می شود که خیس بوده است.

رنگ گواش دارای تنوع رنگی خوب است و همچنین قدرت پوشانندگی بالایی دارد و به خاطر مات بودنش می توان رنگ های روشن را روی رنگ های تیره و یا برعکس قرار داد.

ویژگی رنگ آکریلیک و کاربرد آن در نقاشی:

رنگ های آکریلیک دارای تنوع رنگی بسیاری بوده و همچنین نسبت به رنگهای گوآش و آبرنگ پایدارتر می باشند.

رنگ های آکریلیک معمولا با آب رقیق و با آب هم شسته می شوند؛ اما پس از خشک شدن به جسمی سخت تبدیل می شود که دیگر نه در آب حل می شود و نه قابل پاک کردن می باشد.

نکته مهم در مورد روش استفاده از رنگ آکریلیک در نگارگری:

استفاده از رنگ های آکریلیک مستلزم دقت بسیاری است. زیرا این رنگ ها زود خشک می شوند و دیگر با آب ترکیب نمی شوند.

پس اول باید مقدار کمی رنگ روی ظرف یا پالت خود بگذارید و سریع از آن استفاده کنید و در ضمن قلم موی خود را پس از هر بار استفاده با آب بشویید و نگذارید قلمو با رنگ خشک شود.

ویژگی رنگ مرکب و کاربرد آن در نگارگری:

مرکب انواع گوناگونی دارد، برخی از آنها واترپروف – ضد آب هستند. مرکب مانند آبرنگ شفاف است اما تنوع رنگی زیادی ندارد.

علاوه بر رنگ مرکب های شیمیایی که در بازار موجود است، می توان از مرکب اصفهان نیز استفاده کرد. مرکب اصفهان به صورت نوعی سنگ است که برای آماده سازی آن باید نخست مقداری از مرکب را با آب جوش ترکیب کرده ودر کاسه چینی آن را خوب حل نمود. مرکب اصفهان از سایر مرکب ها سیاه تر بوده و همچنین درخشان تر نیز می باشد.

نکته پایانی در مورد نگهداری رنگ ها:

حلال رنگ های گوآش، آبرنگ و مرکب، آب است به همین دلیل می توان به دفعات از رنگ های خشک شده درون پالت استفاده نمود. پس رنگ های باقی مانده و خشک شده را هیچ گاه دور نریزید و با افزودن مقداری آب به آنها می توانید دوباره از رنگهای درون پالت استفاده نمایید.