آشنایی با مبانی هنرهای تجسمی
کاربرد عنصر سطح در یک اثر بصری
مفهوم عنصر سطح و ویژگی های بصری آن:
عنصر سطح پس از عناصر نقطه و خط ، سومین عنصر هنرهای بصری می باشد.
همان گونه که با حرکت نقطه در فضا خط به وجود می آید، با حرکت خط در فضا نیز سطح به وجود می آید.
حتی اگر نقطه ها در یک صفحه متراکم شوند سطح تشکیل خواهد بود. سطح می تواند از چرخش و پیوستن یک سر خط خمیده مواج یا خط شکسته به سر دیگرش به وجود بیاید.
سطح عنصری است شامل دو بُعد، طول و عرض و بدون ارتفاع که به وسیله خط محدود شده است.
سطح یک رویه است که به منظور خاصی محدود شده است. مثل رویه یک جسم ، میز، صندلی، دیوار، خیابان، یک منطقه، نمای یک شکل سه بعدی و …
زمین فوتبال به شکل یک مستطیل است و هر شکل زاویه دار و سه گوش در طبیعت پیرامون ما می تواند یک مثلث باشد. سطوح چه هندسی باشند و چه غیر هندسی دارای شکل ها و کیفیت های متفاوتی هستند که در زندگی روزمره با انواع مختلف آنها در تماس و رابطه مستقیم هستیم. به طور مثال یک لیوان در واقع دو شکل دو بعدی مشخص دایره و مستطیل دارد. یک انسان یا هر موجودی می تواند از جهات مختلف شکل خاص خود را داشته باشد.
عنصر سطح دارای دو نوع طبقه بندی می باشد:
سطوح هندسی: مانند مربع، دایره، مثلث، لوزی، مستطیل و …
سطوح ارگانیک: منحنی های آزاد و محدود شده ای که حالت سیلان و گسترش را القاء می کنند.
شکل ها و سطوح هندسی پایه ای در هنرهای تجسمی عبارتند از:
-
مفهوم شکل مربع
زمانی که واژه مربع را می شنویم، یک شکل چهارگوش که دارای چهار نقطه در چهار گوشه یک صفحه قرار گرفته باشد، در ذهن ما نقش می بندد.
مربع از لحاظ بصری شکل متعادل و ایستایی است. نموداری از استواری، مردانگی، سکون، منطق و سرانجام معرف زمین است. در عین حال نمادی است از جهان مخلوق که بیان کننده کشتزار، حصار، پنجره، خانه و … می باشد.
شکل مربع از چهار ضلع برابر تشکیل شده که هر یک از این چهار ضلع می تواند نماینگر چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش باشد. برای درک بهتر مفهوم مربع و مبنا قرار دادن آن به مواردی اشاره می شود:
چهار جهت اصلی جغرافیایی، چهار فصل سال، چهار مرحله از زندگی کودکی، جوانی، میانسالی، پیری. چهار طبع بدن انسان و مثال های بیشمار دیگری که دلالت بر عدد چهار و مفهوم مربع را می رساند.
عدد چهار همواره از مهم ترین اعداد و با کاربرد فراوان در زندگی بشر بوده است.
از جمله هنرمندانی که به ترکیب بندی مربع توجه بسیاری داشت، پیت موندریان – Mondrian نقاش برجسته هلندی بود.
او معتقد بود خطوط مستقیم هیجان و تاثیر بیشتری از خطوط مواج دارند. به همین دلیل نقاشی هایی با سبک آبستره – انتزاعی بسیاری در این راستا انجام داد که در تاریخ هنر به ثبت رسیده است.
-
مفهوم شکل مثلث:
مثلث شکل هندسی تعالی است و وضعیت متعارف آن – شکل هرمی – به آن حرکتی رو به بالا می دهد. مثلث خطر و دلهره را موجب می شود و سه نقطه در رئوس آن انرژی و نیروی شکل را به بیرون منتقل می کند.
مثلث نمادی از ایستایی و توازن و نیز نمادی از زهدان است، شعارهایی نظیر: گفتار نیک، پندار نیک، کردار نیک یا سه رنگ اصلی: زرد، آّبی، قرمز و یا پدر، پسر، روح القدس در این رابطه سه گانه قرار می گیرند.
از ترکیب سه گانه اصلی ( مربع، دایره، مثلث ) شکل های بی شماری پدیدار می شوند که دستمایه و ابزاری برای ایجاد فضا توسط هنرمندان است.
متجاوز از دویست سال پیش راهبان ذن به ساده ترین اشکال بنیادی هندسی دست یافته و از آن برای تصویر و ایجاد فضا بر روی سطح دو بعدی و نیز عاملی برای تمرکز سود برده اند.
در سده نوزدهم پل سزان طبیعت را در قالب همین فرم ها دید و ساده نمود و در سده بیستم در مدرسه باهاوس و نیز هنرمند معاصر رابرت مادرول تحت تاثیر و نفوذ این تجربیات هندسی آثار هنری را آفریدند.
-
مفهوم شکل دایره:
دایره شکلی دورانی و بدون زاویه است.
دایره شکلی درون مرکز است و با حرکت دورانی خود بیننده را به درون خود می کشد و او را در خود متمرکز می کند.
شکل دایره نمادی از آرامش و تداوم است؛ زیرا که کلیه نقاط پیرامون دایره از یک ارزش و انرژی یکسان برخوردارند و این امر تعادلی بین نیروی درونی و فضای بیرونی ایجاد می کند.
دایره نمادی از حرکت و زمان است. در عین حال نمادی است از آسمان، جهان معنوی، عالم ملکوت، حرکت اجرام سماوی در حول محوری دوار و سیار …
همچنین دایره بیانگر حرکت است و مبین زنانگی و عنصر مونث و نمادی از بی نهایت است. برعکس مربع که نماد مردانگی و استواری می باشد. این شکل هندسی پر از احساس است در حالی که مربع نمادی از عقل به حساب می آید.
مجموعه هنر خورشید | بهار | ۱۳۹۸ شمسی .
© تمامی حقوق این وبلاگ محفوظ و متعلق به مجموعه هنری خورشید میباشد.