سمبولیسم رنگها در هنرهای تجسمی
نماد شناسی رنگ در هنر تجسمی:
در هنر تجسمی مفهوم نماد شناسی رنگ همواره با اصول رنگ و دریافت اداراکی هنرمند در ارتباط بوده است.
طی دوران های متمادی در ارتباط با طبیعت، فرهنگ، باورهای دینی، تجربه ی زندگی، انسان به رنگها مفهوم هایی نمادین داده است.
این مفاهیم در میان اقوام و ملل مختلف متفاوت و قابل تحقیق می باشد.
البته شباهت هایی نیز در میان اقوام و دوره های تاریخی موجود می باشد.
برای مثال در بیشتر جوامع غربی و شرقی، سیاه رنگ عزا به شمار می رود؛ ولی در تمدن های آفریقایی و تمدن شرق رنگ سفید مفهوم و نشانه عزا، سوگواری برای مردم آن جوامع است.
در میان اقوام انگلیسی، رنگ زرد سمبل بی وفایی و نفرت است، در حالی که در فرهنگ اسلام نماد پیروزی می باشد. رنگ سبز در میان فرانسویان رنگ امیدواری است و در فرهنگ دیگری نشان ادیان الهی می باشد.
بنابراین نمی توان قاطعانه بر یک یا چند معیار بومی و محلی استدلال کرد و آن را بر همگان نیز تعمیم داد.
از سوی دیگر گاهی اوقات به مفاهیمی برمی خوریم که در دورانی به وسیله افرادی برای برخی از رنگها برگزیده شده؛ که فقط در همان دوره معتبر بوده و اعتبار آن برای همیشه ماندگار نبوده است.
بسیاری از مفاهیم رنگی در طول دوره های مختلف بشر از عناصری برگرفته و به مسائلی ارتباط داده شده اند که طبیعت از آنها به وجود آمده است. مانند عناصر چهارگانه: آب، هوا، خاک، آتش و یا چهار فصل سال، بهار، تابستان، پاییز، زمستان و …
برای به دست آوردن درک مناسب هر رنگ از نظر ارزش بینایی و ویژگی انحصاری روان شناختی آن، باید آن را با رنگ های دیگر مرتبط سازیم.
برای پرهیز از خطا در حد امکان باید دانست که وقتی صحبت از یک رنگ به میان می آید منظور ما دقیقا چه رنگ و چه مایه ای از آن رنگ است، وقتی می گوییم قرمز باید مشخص کنیم کدام قرمز و چه رنگ دیگری مرتبط و نزدیک با آن می باشد.
قرمز مایل به زرد، قرمز نارنجی، از نظر گونه و نوع با قرمز مایل به آبی تفاوت دارد.
مفاهیم و دیدگاه هایی در مورد روانشناسی رنگها
-
نماد شناسی رنگ قرمز:
رنگ قرمز یکی از رنگهای اصلی می باشد. رنگ قرمز را در طبیعت می توان از حشره ایی به نام قرمزدانه تهیه کرد، قرمز به عنوان قدیمی ترین رنگها نام گذاری شده و در رنگین کمان بیشترین تاثیر را در بیننده ایجاد می نماید.
قرمز رنگی است که با احساس قوی انسان در رابطه است. رنگ عشق، رنگ وحدت و به علت خلوص زیادش برای جلب توجه نسبت به رنگهای دیگر با اهمیت تر می باشد.
به همین دلیل رنگ خطر نیز محسوب شده و علاوه بر این برای افزایش گرمی فضای داخلی خانه، مبلمان، فرش و … کاربرد فراوانی دارد.
اما در دایره رنگ دوازده تایی رنگها، رنگ قرمز نه مایل به زرد و نه مایل به آبی است. وقتی به زرد یا آبی گرایش پیدا کند بسیار حساس تر می شود.
هم قرمز مایل به زرد و هم قرمز مایل به آبی ظرفیت فراوانی برای تغییر مایه های رنگی دارند. قرمز نارنجی متراکم و کدر است و بسیار داغ، حرارت و گرمای قرمز در قرمز- نارنجی با نیروی آتش شباهت دارد.
نور قرمز نارنجی معرف رشد نباتات و فعالیت حیاتی است. کنتراست مناسب این رنگ بیان کننده حالت شور و احساس تب آلوده و آتشین است.
قرمز را رنگ سیاره مریخ نیز می نامند و همچنین بیانگر و سمبل قهرمانان در جنگها و انقلاب دانسته اند. این رنگ بر خلاف رنگ زرد قابلیت انعطاف پذیری بالایی دارد، زیرا می تواند میان رنگهای سرد و گرم، کدر و شفاف، روشن و تیره، بدون از دست دادن ویژگی خود نوسان داشته باشد.
در عصر ارتباطات امروز، مفاهیم دیگری از جمله هشدار خطر در رانندگی، چراغ چشمک زن، چراغ ترمز و در آب رسانی رنگ قرمز نشانگر آب گرم می باشد.
- قرمز با مفهموم مثبت: رنگ عشق – گل رُز، خوشبختی، رنگ خاطره انگیز، رنگ جدید بودن و تازه گی، رنگ خون و …
- قرمز با مفهوم منفی: بیانگر جنگ، هرج و مرج، بی مبالاتی، شیطان صفتی، خطر، آتش سوزی و …
مفاهیم روانشناسی رنگ زرد:
رنگ زرد از رنگهای اصلی می باشد، این رنگ را در طبیعت میتوان از گیاهی به نام اسپرک به دست آورد. درخشان ترین رنگ بعد از رنگ سفید است و قبل از همه رنگها دیده می شود، به ویژه هنگامی که با رنگ سیاه همنشین می شود.
رنگ زرد نشانگر خود انگیختگی، برون محوری، فعالیت، آینده نگری، بلند پروازی، نشاط، پرتوقعی و توسعه طلبی می باشد.
به گفته وان گوگ نقاش هلندی، رنگ زرد رنگ خلقت و سمبل شادی است.
زرد نورافشان ترین رنگ در میان همه رنگ ها است. هرچه نور زرد بر روی صفحه تیره یا کدر تابیده شود، به همان اندازه به زرد – نارنجی و قرمز – نارنجی شبیه تر می شود.
در مرکز نوار زرد تا قرمز، رنگ نارنجی قرار دارد که قوی ترین و غلیظ ترین درجه نفوذ و تداخل متقابل نور و ماده محسوب می شود. زرد طلایی بالاترین درجه تعالی ماده به وسیله نیروی نور است؛ رنگی غیر مملوس، فاقد شفافیت و درخشش، اما بی وزن و سبک همچون یک نوع ارتعاش.
در گذشته رنگ طلایی بسیار در نقاشی ها به کار برده می شد و مفهوم آن درخشش و نور افشانی بوده است.
در نگارگری سنتی ایران و انواع هنرهای مختلف ما با شاهکارهایی مواجه هستیم که به وفور از رنگ طلایی برای درخشش هر چه بیشتر در آثار هنری استفاده می کردند.
در هنر غرب نیز گنبدهای طلایی، موزاییک های معرق کاری شده سبک بیزانس و زمینه های نقاشی هنرمندان قدیم سمبول هایی از وجود نور و خورشید بوده است.
رنگ زرد از نظر سمبولیک، به عنوان روشن ترین و درخشان ترین رنگ ها، برای نشان دادن مفاهیم، درک، دانش و معرفت است.
البته این مفهوم تا وقتی که رنگ زرد واقعی و درجه خلوص بالایی داشته باشد، قابل بررسی و پذیرش می باشد. با رقیق کردن رنگ زرد، مفهوم آن بیانگر رشک، طمع، ترس، تردید و بی اعتمادی است.
رنگ زرد وقتی در مجاورت صورتی قرار گیرد، رنگ صورتی درخشش زرد را ضعیف کرده و بر آن غلبه می کند.
اگر زرد روی نارنجی قرار گیرد، خالص تر و روشن تر به نظر خواهد رسید و روی سبز، اثری درخشان ایجاد کرده و موجب درخشش سبز می شود.از آنجایی که سبز حاصل ترکیب زرد و آبی است، رنگ زرد جزو رنگهای هماهنگ با آنها محسوب می شود.
زرد بر روی بنفش به دلیل تضاد مکمل، خاصیتی نیرومند دارد و روی آبی متوسط درخشان است و در عین حال بیگانه و منزجر کننده است.
رنگ زرد بر روی قرمز بسیار شاد است و بر روی سفید، کم رنگ و بدون درخشش می شود. سفید رنگ زرد را به موقعیتی کم اهمیت و فرعی سوق می دهد. رنگ زرد درخشان ترین حالت خود را بر روی رنگ سیاه نشان می دهد.
رنگ زرد مثبت: بیانگر شادابی، زنده داری، خورشید، طلا، خوشبختی و مسرت، امیدواری، پر جنب و جوش و خوش بینی است.
رنگ زرد منفی: نشانگر خطر، بیماری، خیانت، توهم، ترس و بزدلی …
-
نماد شناسی رنگ آبی:
رنگ آبی یکی دیگر از رنگهای اصلی در نقاشی و هنرهای تجسمی می باشد. این رنگ را می توان در طبیعت از ماده ای به نام نیل به دست آورد. در اکثر فرهنگ ها آبی رنگ معنویت و ایمان است.
این در حالی است که رنگ آبی در چین، رنگ جاودانگی و در بعضی نقاط رنگ غیر اخلاقی به شمار می آید و برعکس در دین یهودی و مکتب هندوئیسم به معنی پاکی و تقدس است.
رنگ آبی زمانی خالص است که آثاری از رنگ زرد و قرمز در آن وجود نداشته باشد. از نظر تجسم مادی، قرمز همیشه فعال و آبی همیشه بردبار و منفعل و درونگرا است.
از نظر معنوی، آبی همیشه فعال و جاندار است و قرمز بی تفاوت … رنگ آبی بر عکس رنگ قرمز، سرد است، مانند طبیعت که در زمستان خواب است.
این رنگ با روح انسان درگیر است و احساسات معنوی انسان را تحریک می کند. ساختار معماری اسلامی و نقش های موجود بر روی گنبدها، مناره ها، کتیبه ها، با رنگ های خانواده آبی و سبز آبی رنگ آمیزی شده اند.
آبی بر روی زرد تاثیری بسیار تیره دارد که فاقد درخشش و شفافیت است. وقتی آبی را به میزان زرد درخشان روشن کنیم، نوری سرد از آن می تراود و شفافیت آن، زرد را به رنگی مادی تنزل می دهد.
رنگ آبی روی سیاه با نیرویی خالص و روشن می درخشد. آّبی روی قهوه ای سوخته، به هیجان می آید و در عین حال رنگ قهوه ای نیز به صورت یک رنگ زنده جان می گیرد. در واقع قهوه ای مرده و بی رمق با نیروی رنگ آبی جانی دوباره می گیرد.
آبی بر روی قرمز- نارنجی، تیرگی و در عین حال حالت وهم آلود خود را حفظ می کند. به طور خلاصه آبی رنگی است که در غالب زمان نمی گنجد و بدون زمان است.
آبی مثبت: نشانگر اشرافیت و سلطنت ( در فرهنگ اروپا معروف به خون آبی )، اعتماد، خونسردی، عرش و آسمان، وفاداری، محافظه کاری، آرامش، امنیت و … آبی منفی: نشانگر افسردگی، غم، درون گرایی، انتقاد آمیز، عصبی و …
-
نماد شناسی رنگ سبز:
رنگ سبز بزرگترین طیف رنگی قابل تشخیص برای چشم انسان است و به همین دلیل که احساس و شناخت انسانها در مورد رنگ سبز بسیار متفاوت است.
رنگ سبز از رنگ های مکمل است که از ترکیب دو رنگ اصلی زرد و آبی به دست می آید. اگر در ترکیب دو رنگ آبی و زرد، درصد آبی یا زرد بیشتر باشد، ویژگی های بیان مفاهیم رنگ سبز نیز متفاوت خواهد بود.
بنابراین برای به دست آوردن رنگ سبزی که هیچ یک از دو رنگ زرد و آبی غالب نباشد، باید بسیار دقت به عمل آورد.
رنگ سبز رنگ عالم گیاهان و نباتات، چمن، جنگل و درختان، دریا و دریاچه ها است و همچنین رنگ سبز مبین باروری، امید و آرامش، آسایش و هم زیستی محسوب می شود. اگر سبز به زردی و یا یکی از رنگهای طیف زرد – سبز متمایل شود، جوانی و نیروی بهار طبیعت را بیشتر احساس خواهیم کرد.
هنگامی که زرد – سبز با نارنجی همنشین شود بسیار فعال می شود. اگر سبز به آبی گرایش پیدا کند، کیفیت معنوی و روحانی آن بیشتر خواهد شد.
سبز مثبت: نشانگر محیط رشد، آغاز دوباره زندگی در بهار، باروری، تازگی و طراوت، طبیعت، جوانی، سلامتی و آرامش است.
سبز منفی: بیانگر زهر، حسادت، بی تجربگی، زود باوری، نابالغ، هراسناکی، خامی و کالی است.
-
نماد شناسی رنگ نارنجی:
نارنجی از رنگ های ثانویه و مکمل رنگ آبی است و از ترکیب قرمز و زرد به دست می آید. رنگ نارنجی کانون بالاترین تحریک درخشان رنگها به شمار می آید.
بالاترین گرما و انرژی را نارنجی مایل به قرمز ایجاد می کند. نارنجی متمایل به قرمز نشانگر نیروی اراده، برون محور، مهاجم، متجاوز، فعال و پر جنب و جوش است. نارنجی رنگ جوانی است و رنگ شادابی و رنگ میوه های تازه و رسیده است.
وقتی نارنجی را با سفید مخلوط کنیم ویژگی خاص خود را از دست می دهد و در اصلاح به این نوع نارنجی که با سفید ترکیب شده، رنگ زنانه می گویند.
اگر نارنجی با سیاه ترکیب شود به قهوه ای کدر، خاموش و پژمرده تبدیل می شود ( رنگ مردانه). در فرهنگ برخی کشورها رنگ نارنجی بر روی پرچم کشورشان، نشانگر قدرت، بردباری و موفقیت می باشد.
نارنجی مثبت: نشانگر گرما، حاصل خیزی، برکت، درخشندگی، شادابی و زنده دلی، طعم افزا و اشتها آور می باشد.
نارنجی منفی: نشانگر بی محابایی، خطر و …
-
نماد شناسی رنگ بنفش:
رنگ بنفش مکمل رنگ زرد است و از ترکیب دو رنگ قرمز و آبی به دست می آید. رنگ بنفش از جمله رنگ هایی است که اگر بخواهیم به گونه ای آن را ترکیب کنیم که نه متمایل به آبی باشد و نه متمایل به قرمز، کاری بسیار دشوار است.
رنگ بنفش نقطه مقابل و متضاد رنگ زرد است که از آن به عنوان رنگ آگاهی و شعور یاد می شود و رنگ بنفش نشانه ناخودآگاهی و بی خبری است.
بنفش بر حسب کنتراست حالات مرموز، خیال انگیز و گاهی جابرانه و تهدید آمیز را تداعی می کند. گوته می گوید: نوری که از این نوع رنگ به یک منظره تابانده شود، وحشت و هراس پایان جهان را نشان می دهد.
این گفته گوته زمانی قابل باور می شود که در طراحی صحنه برای تئاتر، تلویزیون و سینما شاهد استفاده از این نوع نور پردازی برای صحنه های هراس انگیز باشیم.
در چین قدیم رنگ بنفش رنگ عزا و عزاداری بوده است. همچنین این رنگ را رنگ پارسایی می نامند و وقتی تیره تر شود بیان کننده خرافات و زمانیکه روشن شود به ظرافت و سحرآمیز بودن رنگ بنفش پی می بریم.
در معماری داخلی طیف بنفش ها بسیار دراماتیک هستند، هرچند که طراحان داخلی اعتقاد دارند که رنگ بنفش در دکوراسیون داخلی به مانند چاشنی عمل می کند؛ به این صورت که مقدار کمی از آن بسیار مفید است، ولی با افزایش آن نتیجه برعکس خواهد شد.
بنفش مثبت: نشانگر رنگ شجاعت، اشرافیت، معنویت، رمزآلود، رنگ افراد مسن است.
بنفش منفی: نشانگر خودبینی، مرگ، خشم و غضب، سوگواری و ماتم است.
مطلب پیشنهادی برای مطالعه در زمینه هنر تجسمی:
آشنایی با انواع سبک هنری در جهان ….
مجموعه هنر خورشید | بهار | ۱۳۹۸ شمسی .
© تمامی حقوق این وبلاگ محفوظ و متعلق به مجموعه هنری خورشید میباشد.