پیدایش هنر و صنعت سفالگری | مجموعه هنر خورشید

پیدایش هنر و صنعت سفالگری:

تاریخ هنر ایران مملو از پیشرفت های بزرگی در زمینه هنر و تولیدات سفالگری است .

که با توجه به طرح ها و نقوش سفالینه ها، مجسمه های دوران های مختلف و آثار به جا مانده از آن دوران که با همت و کوشش باستان شناسان در ادوار مختلف تاریخی به دست آمده، همگی نشانگر آثار هنرمندان بزرگی است که در دوران های مختلف متولد شده اند و همچنین بیانگر تمدن بشری از دوران قبل از تاریخ تا دوره نوسنگی می باشد.

اولین و ابتدایی ترین سفالینه ها در تاریخ سفالگری:

نسبت دادن مبدا تاریخی سفال و آغاز تولید آن به هر نقطه از جهان بیهوده است؛ زیرا یکی از نکات برجسته در تاریخ سفالگری این نکته می باشد که در هر نقطه از کره زمین که حیات انسانی در آنجا وجود داشته، ظروف سفالی دست ساز نیز به همراه آنها یافت شده است و از آنجا که مردم نخستین در نقاط مختلف جهان هیچ گونه رابطه ای با یکدیگر نداشته اند، پس هنر سفالگری و تولید سفالینه های اولیه در هرنقطه ازکره زمین به طور مستقل ظهور پیدا کرده است.

نکته مهم دیگر اینکه ساخت سفالینه های اولیه و طراحی های مقدماتی آن نیز همراه با کشف آتش بوده است و همچنین آغازی برای پخت سفالینه ها و روند تکامل روش تولید سفال در آن مقطع زمانی می باشد.

طبق بررسی های کاوشگران، سفال ها از جنس خاک هایی که در دمای پایین و در گودال های آتش روباز یا در کنار آتشی که به منظور تهیه غذا فراهم شده بود، حرارت دیده و پخته می شدند.

هنر سفالگری سنتی، قبل از عصر ماشینی شدن صنعت نیز بر اساس تجربه بوده و از این رو دانستن اصول اولیه ساخت و طراحی، مقدمه ای است برای هنرمند تا با سرعت و کیفیت بهتر بتواند سفال مورد نظر خود را طراحی و اجرا نماید.

قدمت قدیمی ترین آثار سفالین قبل از تاریخ در ایران بر مبنای آزمایش رادیو کربن به شش هزار سال قبل از میلاد می رسد. اولین سفالینه های ابتدایی بسیار ساده، بدون نقش و پوک، با گلی که ورز داده نشده و مخلوط با مواد آلی مانند دانه گیاهان، کاه، خرده سنگ که در آفتاب یا اجاق خانه نیم پخت شده اند، یافت شده اند.

طبق یافته های باستان شناسان به احتمال زیاد، نخستین سفالگران زنانی بودند که در اجاق خانه در حال پخت و پز و در کنار آتش ساخت و ساز ظروف گلی، آدمک های سفالی و دیگر ملزومات سفالی را نیز انجام می دادند.

تاریخچه سفالگری در ایران در دوران ها و نقاط مختلف جغرافیایی: از آثار به دست آمده در گنج دره کرمانشاه و تپه های سیلک کاشان، زاغه دشت قزوین، ری، شوش، املش، مارلیک، در غارهای هوتو و … می توان آثار مختلفی همچون سفال هایی به شکل کندو، خمره، کوزه سبو که در زمین قرار داشتند را نام برد.

با بررسی سفالینه های به دست آمده از شش هزار سال قبل از میلاد سیر تکاملی آنها از ظروف ساده آغاز شده و سپس با ظروف لعابدار، نقوش هندسی، سفالینه به شکل بوم نقاشی و نوشتاری روی سفالینه ها برای انتقال پیام و ثبت اطلاعات، ارتباطات بین قومی و … ادامه یافته است که همگی نشانگر تکامل هنر سفالگری در این سرزمین می باشد.

پیدایش هنر سفالگری در دیگر نقاط جهان:

با رشد فرهنگ و شکل گیری تمدن ها در آسیای صغیر، از همان ابتدا هنر سفالگری و ظروف لعابدارکه قدمت آنها به پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح می رسد، خیلی سریع به مصر، قبرس و کرت راه یافت. اگرچه سفال های ساخته شده در آن زمان بسیار نرم بوده و در دمای پایین پخته شده بودند اما لعابها، تزیین کاری روی بدنه و رنگ آمیزی دوغابی آنها رشد و تکامل زیادی داشته است.

هنر سفالگری آن زمان از ساخت کوزه ها و کاسه های ساده شروع و به ساخت مجسمه های سفالی منجر گشت، کاشی ها و آجرهای تزیینی نیز برای مقاصد ساختمان سازی تولید شده اند.

سفالگری در چین با استفاده از خاک های رسی حاوی فلدسپات انجام می گرفت. با بررسی هنر سفالگری کشورهای دیگر، متوجه این نکته می شویم که در دوران های مختلف با آغاز کشورگشایی تمدن ها از کشوری به کشور دیگر راه یافته اند به طوری که امروزه می توان نمونه های مشابه ایی از سفالینه ها را در مکانها و کشورهای مختلف با شکل و فرمی یکسان مشاهده نمود.

با مراجعه به تاریخ و کاوش های باستان شناسی و آثار به دست آمده از تمدن های کهن، با طراحی ها و سفالینه های ابتدایی آن دوره زمانی و فرهنگ جامعه اشان آشنا می شویم.

طراحی ظروف سفالی قدیمی، در نهایت سادگی بیانگر شرایط زندگی آن دوره بوده و همچنین برای رفع احتیاجات زندگی آنها ساخته و پرداخته شده است. بشر اولیه با الهام گرفتن از طبیعت و نیازهای زندگی خود، اولین سفالینه ها را طراحی نموده و به تدریج برای استفاده بهینه و کاربرد بیشتر، آن را کامل نموده است.