مکتب نقاشی دوره قاجار | مجموعه هنر خورشید

نگاهی کوتاه به سبک نقاشیهای دوره قاجار

درباره سبک نقاشی قاجار :

سبک نقاشی قاجاری همه ی ویژگی‌های موضوعی و کاربردی یک مکتب نقاشی را دارا می باشد.

این سبک از نقاشیهای دوره ی قاجار نوعی سبک تلفیقی می باشد و در آن ویژگی‌های هنر نقاشی سنتی ایرانی نیز به وضوح دیده میشود.

در واقع نقاشی قاجاری از تلفیق نقاشی ایرانی با عناصر و شیوه‌های از سبک نقاشی اروپایی شکل گرفته است.

هرچند آثاری نزدیک به این سبک از دوره صفوی به نام فرنگی سازی در ایران رواج داشت، اما ابتدا در دوره زند و در ادامه آن در دوره قاجار شکل کامل تری به خود را گرفت.

در دوره قاجار هنر نقاشی بیشتر وابسته به درباریان بود و شاهان و شاهزادگان مهمترین سفارش دهندگان آثار هنری و تنها حامیان هنر آن دوره بوده‌اند.

در زمان حکومت فتحعلی شاه سبک دیوار نگاری آغاز شد. از جمله دیوار نگاره‌های زیبا از آقا محمدخان و فتحعلی شاه در خرابه‌های کوشکی در کرج نمونه های از نقاشی های به سبک دیواری دوره قاجار است.

مکتب نقاشی قاجار :

در واقع از دوره کریم خان زند آغاز شد و در زمان فتحعلی‌ شاه قاجار شرایط برای تجدید حیات هنر درباری فراهم گشت.

شاه قاجار شماری از برجسته‌ ترین هنرمندان نقاش آن دوره را در پایتخت گرد هم آورد و آن‌ها را به کار نقاشی بر روی پرده‌های بزرگ برای نصب در کاخ‌های نوساخته گماشت.

در مکتب نقاشی قاجار سبک های مختلفی همچون طبیعت پردازی، چکیده نگاری و آذین نگاری به زیبایی با هم سازگار شدند و سبک نوینی را ایجاد نمودند.

سلسله و پادشاهان قاجار در اوایل قرن سیزدهم بر ویرانه‌ های قلمرو حکومت کریم خان زند به قدرت رسیدند.

نخستین سال‌های فرمانروایی فتحعلی‌ شاه هم‌ زمان با جنگ‌های ناپلئون دراروپا مصادف گشت و از این رو کشمکشی سیاسی میان انگلستان و فرانسه در دربار ایران جریان داشت.

فتحعلی‌ شاه نیز در ضمن برقراری روابط سیاسی، در گیر جنگ با روسها شد.

این گونه بود که ارتباط با کشورهای اروپایی و آشنایی هنرمندان نقاش ایرانی با سبک های نقاشی اروپایی، سبک جدیدی در نقاشی ایرانی را در دوره قاجار رقم زد.

نقاشی دوره قاجار از اول قرن نوزدهم میلادی شروع شد و تا اوائل قرن بیستم ادامه یافت.

در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه، نقاشان تکنیک هایی از نقاشی اروپایی را که به مذاقشان و روحیه ایرانی اشان سازگار بود، در سبک نقاشی سنتی خود ادغام کردند که تلفیق شیوه‌های نو و کهنه منجر به خلق نقاشی های متمایزی شد که کاملاً ایرانی بودند.

نگارگری قاجاری در این دوره از کاغذ به روی بوم نقاشی انتقال یافت و سبک نقاشی ایرانی روی بوم را آغاز شد. از اینرو نقاشی‌های الهام گرفته از نقاشی غربی و پرتره کشیدن بسیار مورد توجه فتحعلی شاه و درباریان قاجار قرار گرفت.

چهره نگاری یکی از موضاعات اصلی در نقاشی دوره قاجار به شمار می آید و تعداد قابل ملاحظه ای از این سبک نقاشی را برای نصب در مکان های رسمی و دولتی به سفارش درباریان و وزیران به تصویر کشیده شده اند.

تصاویری با حالت ایستاده، نشسته روی صندلی، دو زانو نشسته، تزئینات خاص روی لباس، شمشیر و کلاه جواهرنشان … و تصاویری از این نوع به سفارش شاهزادگان قاجار و دیگر وابستگانشان اجرا شده اند.

اهمیت چهره پردازی و جزئیات آن و توصیف شخصیت درباری در نقاشی آن دوره به وضوح قابل مشاهده است.

نوع دیگری از سبک نقاشی دوره قاجار که برای تزیین قلمدان، قاب آینه، جعبه آرایش و دیگر اشیای تزئینی به کار رفته است، نقاشی زیرلاکی نامیده می شود.

همچنین نقاشی گل و مرغ‌ در این دوره که در اواخر دوره صفویه آغاز شده بود در دورهٔ قاجار رواج بیشتری یافت.

نقاشان مکتب نقاشی دوران قاجار:

از چهره‌های معروف نقاشی دوران قاجار می‌توان به صنیع‌الدوله – ابوالحسن خان غفاری، کمال الملک – محمد غفاری و محمود خان ملک الشعرا – صبا اشاره کرد.

نگارگری هزار و یک شب، نگارهٔ لیلی و مجنون و نقاشی‌های روزنامه دولت علیه ایران از آثار صنیع الملک می باشد.

از برجسته ترین آثار کمال الملک نیز میتوان: نقاشی تالار آینه، فالگیر یهودی و غروب شمیران را نام برد و همچنین تابلوی استنتاخ اثر محمود خان ملک الاشعرا از آثار نقاشی دوره قاجار به شمار میرود. ابوتراب غفاری و میرزا موسی نیز از دیگر نقاشان مکتب قاجار می باشند.