تاریخچه پیدایش هنر سفالگری | مجموعه هنر خورشید

تاریخچه هنر سفالگری و روند تکامل سفال

بررسی سفالگری از ابتدا تا امروز …

تکنیک سفالگری در میان اقوام مختلف در دوره های تاریخی باستان شناسی و یافتن سفالینه هایی با اشکال گوناگون بیانگر اصالت و قدمت این هنر در تاریخ بشری می باشد.

خاک رس دیر زمانی پیش از حیات بشر در روی کره زمین به وجود آمده است. از اینرو برخورد انسان با خاک و به کارگیری قدرت خلاقیتش در استفاده از این ماده اجتناب ناپذیر بوده است.

یافته های باستان شناسی بیانگر این موضوع می باشد که در گذشته های دور، انسانها آثار سفالین زیادی را با تکنیک های بسیار ساده با دستان خود ساخته اند.

توانایی انسان برای استفاده از حس لامسه و خلاقیت ذاتی بشر در طی دوران های مختلف، دلیل آفرینش اشیاء و ظروف سفالین فراوانی شده است.

در اکثر مواقع تنها مدارک به دست آمده از تمدن های بسیار کهن، ظروف گِلی هستند که از کاوش های باستان شناسی یافت می شوند.

سفالهای شکسته شده گِلی تنها نماینده رشد و انحطاط بسیاری از جوامع انسانی در زمانهای دور می باشند و در اغلب موارد تشابهی عجیب در شکل و نحوه تزیین اشیاء سفالین که حتی محل ساخت آنها هزاران کیلومتر با یکدگر فاصله دارند، مشاهده می شود.

اگر تعداد بیشتری از این سفالهای گِلی پیدا شوند، ممکن است روزی داستان حقیقی انسان های اولیه نیز با روایت دیگری آشکار شده و به گونه ای دیگر بیان گردد.

به جهت آنکه گِل نرم را میتوان به اشکال گوناگونی شکل و فرم داد و در نهایت آن را با حرارت دادن ماندگار کرد، از اینرو این روش ساخت و تکنیک پخت آن و همچنین خلاقیت … بیانگر شیوه ای است برای بیان افکار و احساسات فردی یک شخص …

در زمان تمدن های اولیه ضرورت ساخت ظروف برای نگهداری و پخت غذا احساس شد، به همین دلیل انسان های اولیه برای تولید سبدهای ظریف و مقاوم در برابر آب، آنها را با دوغاب های گِلی پوشش می دادند، اما این سبدها عمر کوتاهی داشتند و به علت مقاوم نبودن در برابر رطوبت و … از بین می رفتند.

البته مواقعی نیز پیش می آمد که سبدهای پوسیده را در آتش می انداختند و درنتیجه اولین سبدهای سفالی این گونه ساخته شدند. آنها به وسیله فشار دادن گِل بر روی سبدهای چوبی و پختن آن در آتش، موفق به ساخت اولین ظروف سفالی در آن دوره گشتند.

خطوط بر جای مانده بر ظروف سفالی که هم اکنون در بسیاری از موزه های بزرگ دنیا نگهداری می شود، بیانگر اثبات این فرضیه می باشد. حتی دردوره های بعدی زمانیکه روش فرم دادن گِل هم تغییر کرد، طرح های زیگزاگی روی ظروف سفالین همچنان به عنوان یک روش متداول تزیینی باقی ماند.

ساخت تندیس هایی از الهه باروری، مثالی دیگر از کارهای اولیه و ابتدایی گِلی است. مجسمه های سفالی به طور خیلی خشن ساخته شده و به سهولت در میان آتش قرار گرفته بودند. این اشیاء که طی سال های متمادی باقی مانده اند، شواهدی هستند برای کوشش انسان جهت خلق آثار هنری و میل به جاودانگی …

همچنین دفن کردن مجسمه های سفالین در کنار مردگان از اعمال ضروری در مراسم خاک سپاری انسان نخستین بوده است. در قبایل ابتدایی نقاب های مرگ و سایر ظروف برای فرو نشاندن خشم خدایان و یا جاودان کردن انسان های از دست رفته ساخته شده است و کاربرد ویژه ای در زمینه تدفین و آمرزش روح مردگان داشته اند.

مسیر تکاملی فنون سفالگری و سرامیک از روش های ابتدایی فرم دهی با دست و سپس فتیله و ورقه های گِلی آغاز و به تدریج با کشف و اختراع چرخ سفالگری به تکامل رسید. برخی از فرهنگ ها هیچگاه به روش پیشرفته چرخ سفالگری پی نبردند و حتی در حال حاضر در ساخت کارهایشان همچنان از روش فتیله ای استفاده می کنند.

به تدریج روش ساخت ظروف سفالین کم کم تکامل یافت و در نهایت به تولید انبوه و عصر صنعتی – ماشینی منتهی شد.

در ابتدا سعی بر آن بود که تولید انبوه بر شکل اشیای سفالین اثری نگذارد، اما به تدریج و به دلیل نیازهای اقتصادی دنیای غرب و غلبه تولیدات ماشینی بر روش های سنتی در کیفیت طرح ظروف سرامیکی اثر گذاشته و در نتیجه میزان خلاقیت و تتنوع هنری در آنها رو به افول رفت.

به طور کلی روش زندگی در هر جامعه به مرور بر نحوه ساخت و طراحی اشیاء اثر قابل توجه ای می گذارد.

امروزه واقعیت عرضه و تقاضا به حدی است که صنعتگران فقط با تولیدات ماشینی قادر به برآوردن نیازهای جوامع صنعتی هستند و سفلاگران هنرمند با ارایه روش های سنتی دیگر قادر به رقابت فردی با تولیدات انبوه صنعتی و محصولات ماشینی نمی باشند.

البته در همین شرایط نیز هنوز هنرمندانی هستند که به صورت فردی به ساختن سفال های هنری و کاربردی مورد نیاز جامعه پرداخته اند، اما تاثیر آن در کل جوامع کنونی بسیار اندک می باشد.

در غرب تقریبا بعد از جنگ جهانی دوم خلاقیت و علاقه به گردآوری اشیاء سفالی دست ساخته رو به فزونی نهاد. ابداع و ساخت کوره های برقی و استفاده از آن در کارگاه های کوچک شخصی و خانگی برای بار دیگر هنر سفالگری و سرامیک هنری را مورد توجه بیشتری قرار داد.

درحال حاضر ساخت سفال و سرامیک های دست ساز هنری زیبا و هنرمندانه که در اکثر نقاط جهان رونق گرفته، بیانگر بازگشت دوباره هنرمندان و همچنین جوامع بشری به سمت عواطف انسانی و روحیات زیبا شناختی می باشد.

و در آخر کلام آنچه اهمیت دارد، یادآوری این نکته است که :

امروزه برای مقابله در برابر دنیای خشک و ماشینی، ساده ترین وسیله و ابزاری که یک هنرمند می تواند خلاقیت و احساسات فردی خویش را به آسانی آشکار سازد و به نمایش گذارد، خاک رُس و گِل سفالگری است.