آشنایی با هنر میناکاری بر فلزات
پیشینه هنر میناکاری در ایران:
سابقه هنر میناکاری در ایران به هزاره دوم قبل از میلاد می رسد.
این هنر زیبا در ایران بیش از نقاط دیگر تجلی داشته و قدیمی ترین نمونه های که از هنر میناکاری در موزه های جهان وجود دارد که به دست ایرانیان ساخته شده است.
این آثار که از لحاظ فنی آثار هنری میناکاری، که به نام بیزانسی شهرت دارند، در واقع از میناهای ایرانی اقتباس شده اند.
در دوره سلجوقی این هنر به نهایت خود می رسد و ساخت ظروف میناکاری در آن به اوج رسیده و به کشورهای همسایه نیز فرستاده شده است.
از نمونه های ارزشمند هنر میناکاری دوره سلجوقی می توان به سینی آلب ارسلان اشاره کرد که بر روی نقره اجرا شده و هم اکنون در موزه بوستون نگهداری میشود.
اصول هنر میناکاری که آن را مینیاتور بر آتش نیز می نامند، شامل فعل و انفعالات شیمی بر روی فلزات قیمتی همچون طلا، نقره و مس می باشد و شامل طرح های بسیار زیبا که بر پایه رنگ های مینایی اجرا می شوند.
رنگ های مینایی ترکیبی از اکسید فلزات و شیشه می باشند که پس از رنگ گذاری روی سطح فلز پایه در کوره مخصوص این کار پخت می شوند.
میناکاری را می توان یک هنر آزمایشگاهی دانست زیرا برای دست یابی به این هنر زیبا، جدا از دانستن اصول طراحی نقوش سنتی باید با دانش شیمی مواد و دمای ذوب نیز آشنا بود.
هنر میناکاری را به دو شیوه انجام می دهند: مینای خانه بندی و مینای نقاشی.
بررسی انواع روشهای اجرای هنر مینا کاری
-
هنر مینای خانه بندی:
در این روش نقش اصلی را به وسیله سیم های نازک فلزی روی سطح ورقه فلزی از جنس مس و … اجرا نموده و پس از اینکه مفتول های فلزی را توسط لحیم کاری روی سطح مورد نظر ثابت کردند، درون خانه های ایجاد شده را با پودر مینای رنگی پر می کنند.
سپس آن را درون کوره گذاشته و در دمای مناسب پخت می نمایند. البته این نکته قابل ذکر می باشد که طراحی اولیه و اجرای آن قبل از لحیم کاری از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
و نکته دیگر اینکه قبل از پر کردن خانه های ایجاد شده توسط سیم های فلزی و حرارت دادن مینای رنگی، باید روی کار را با یک مینای شفاف شیشه ای بپوشانند و سپس آن را در کوره پخت نمایند.
-
هنر نقاشی مینا کاری:
در این روش روی زمینه مس را از مینای سفید غلیظ می پوشانند و در کوره برای پخت اولیه قرار می دهند. رنگهای مینایی را با دو روش بر روی زمینه کار نقاشی می کنند:
روش نخست: رنگها را که به صورت پودر بسیار نرمی است با آب و کمی گلیسیرین ترکیب کرده و آن را روی یک سطح شیشه ای با کاردک های مخصوص حل کرده تا ترکیبی روان به دست آید، سپس همانند نقاشی آب و رنگ ، طرح و نقش مورد نظر را با رنگ مینایی اجرا می نمایند.
روش دوم: در این روش به جای ترکیب رنگهای مینایی با آب، آن را با روغن کاج یا اسطوخودوس ترکیب کرده و به طریق نقاشی رنگ و روغن نقوش را بر روی زمینه سفید اجرا می کنند.
لازم به ذکر است که پس از نقاشی باید صفحه میناکاری خام را قبل از قرار دادن در کوره، به آرامی و دقت روی چراغ الکلی حرارت بدهیم تا روغن های ترکیب شده آن بسوزد. البته این حرارت دهی نباید زیاد باشد تا سطح کار مینا جوش بخورد و حالت حباب زدگی پیدا کند.
پس از طی این مراحل روی ظرفی که روی آن را با مینا نقاشی کرده اند را با لایه ای از مینای شفاف لعاب می دهند و برای بار دوم در کوره پخت می نمایند.
مراحل طراحی و اجرای نقاشی مینا کاری به این شرح می باشد:
- تهیه زیرساخت که در حال حاضر از ظروف مسی استفاده میشود.
- لعاب کاری با مینای یر روی سطح ظرف مسی و پخت در دمای ۷۵۰ درجه سانتی گراد در کوره، این لعاب کاری در سه مرحله انجام میشود.
- ایجاد زمینه رنگ بر روی ظرف مورد نظر و اجرای طرح نقاشی
- رنگ آمیزی توسط رنگهای مینایی
- قلم گیری و پرداز نقوش اجرا شده و پخت در کوره
- طلا کاری در صورت تمایل و زیبایی بیشتر و پخت نهایی آن در کوره
در حال حاضر ظروف مسی در کارگاه های مسگری آماده شده و سپس هنرمند میناکار بر روی آن طرح و نقش ایجاد می نماید. مواد اولیه نقاشی شامل رنگ، انواع لعاب مینایی و آب طلا می باشد و ابزار کار : کوره، گیره، قلمو و …
مطلب پیشنهادی برای مطالعه در زمینه هنر ایران:
آشنایی با هنر و صنایع دستی ایرانی …
مجموعه هنر خورشید | بهار | ۱۳۹۸ شمسی .
© تمامی حقوق این وبلاگ محفوظ و متعلق به مجموعه هنری خورشید میباشد.